Scenariusz lekcji z uwzględnieniem badawczych metod pracy na temat właściwości wody w różnych jej stanach skupienia; do wykorzystania w szkole podstawowej; zróżnicowane pod względem trudności zadania dają nauczycielowi możliwość nauczania wielopoziomowego
SCENARIUSZ LEKCJI
TEMAT: Lód, ciekła woda, para wodna- trzy oblicza tej samej substancji.
Czas: 2 godz. lekcyjne
Dział: Poznajemy nasze otoczenie.
CELE LEKCJI:
Dziedzina poznawcza:
A. Zapamiętanie wiadomości:
Uczeń:
Nazywa trzy stany skupienia wody
Podaje przykłady występowania w przyrodzie różnych stanów skupienia wody
Opisuje właściwości poszczególnych stanów skupienia wody
B. Rozumienie wiadomości:
Wskazuje związek zmian stanu skupienia wody ze zmianami temperatury
Wyjaśnia terminy przyrodnicze: parowanie, skraplanie, topnienie, zamarzanie
Wskazuje na analogię między utrzymywaniem się na powierzchni wody drobnych przedmiotów a poruszaniem się po powierzchni wody owadów
Wyjaśnia zjawisko utrzymywania się na wodzie lodu
Wyjaśnia rolę pary wodnej w powietrzu
Umiejętności:
A. Stosowanie umiejętności w sytuacjach typowych:
Uczeń:
Czyta tekst poleceń ze zrozumieniem
Wyszukuje w tekście potrzebne informacje
Potrafi wyciągnąć wnioski z przeprowadzonych eksperymentów
Przeprowadza obserwacje
Notuje wyniki obserwacji oraz eksperymentów
B. Stosowanie umiejętności w sytuacjach problemowych
Uczeń:
Relacjonuje i grupuje zdobyte wiadomości
Argumentuje swoje stanowisko
Dostrzega analogie różnych faktów
Kojarzy wiadomości
Postawy:
Uczeń:
Pracuje na lekcji z zachowaniem zasad bhp
Jest aktywny i zaangażowany
Dba o komfort pracy kolegów i koleżanek
METODY:
Pogadanka, obserwacja, eksperyment, praca z podręcznikiem i zeszytem ćwiczeń, gra dydaktyczna (rebus), ćwiczenie- rozsypanka,
FORMY PRACY:
Praca w zespołach 2- osobowych oraz indywidualna
POMOCE DYDAKTYCZNE:
Foliogram ( rebusy: woda, lód, para wodna ), rzutnik, woda, różne kształty naczyń, lusterko, młotek, Leksykon Przyrodniczy „Owady”, zdjęcie przedstawiające lodołamacza, zeszyt ćwiczeń, rozsypanka: rola i właściwości wody w rożnych stanach skupienia, podręcznik: Maria Marko-Worłowska, Feliks Szlajfer- „Przyroda dla klasy czwartej”, wyd. Nowa Era
TOK LEKCJI:
A. Faza wprowadzająca:
Sprawy porządkowe
Postawienie problemu: Będziemy opisywać substancję, która ma trzy oblicza- różne właściwości choć tą samą budowę cząsteczkową. Jaka to substancja?
Odgadywanie rebusów- foliogram
Zapisanie tematu w zeszytach
Przypomnienie budowy cząsteczkowej wody - rysunek na tablicy
Przypomnienie właściwości substancji- uczniowie wymieniają
B. Faza realizacyjna:
Nauczyciel dzieli klasę na trzy zespoły odpowiadające trzem stanom skupienia wody oraz rozdaje kartki z zadaniami do pracy w parach:
ZADANIA:
GR. I WODA
Zad. 1. Zaobserwuj barwę oraz zapach wody.
Co się stanie gdy włożymy pojemnik z wodą do zamrażalnika? Jak nazywa się
ten proces? Odpowiedzi poszukaj w podręczniku n stronie 33.
Uzupełnij zdania:
Woda jest cieczą (barwa)……………………… oraz (zapach) ……………………..
Pod wpływem (wysokiej?, niskiej?) ……………………………. temperatury
zmienia stan skupienia na ( stały?, gazowy?) ……………………………… czyli
zamienia się w lód. Proces ten nazywa się (parowaniem, skraplaniem,
topnieniem czy zamarzaniem?)…………………………………………………… .
Zad. 2. Przelej wodę ze szklanki do naczynie o rożnych kształtach. Czy zmienił się
kształt wody? Czy woda wypełnia całe naczynie?
Uzupełnij zdanie:
Woda ………………… swojego kształtu. Przyjmuje kształt ………………………,
W którym się znajduje. Woda wypełnia to naczynie (całkowicie?, częściowo?)
………………………………………….. .
Zad. 3. Podrzyj kawałek papieru na drobne fragmenty. Wrzuć je do wody. Co
obserwujesz?
Czy będąc nad jeziorem zauważyłeś na powierzchni wody owady? ( patrz
Leksykon Przyrodniczy „Owady” na stronie 84- 85) Dlaczego mogą się one
poruszać na wodzie?
Uzupełnij zdanie:
Na powierzchni wody wytwarza się ……………………….. powierzchniowa.
Kawałki papieru, podobnie jak owady………………………i …………………. ,
utrzymują się na powierzchni wody, ponieważ są lekkie i nie przebijają
powierzchniowej………………………..wody.
Zad. 4. W jakiej formie występuje ciekła woda w przyrodzie? Podkreśl właściwe.
Rzeka, śnieg, grad, morze, sopel lodu, kra, chmura, szron, deszcz,
mgła, góra lodowa
gr. II LÓD
Zad. 1. Zaobserwuj co się dzieje z kostką lodu położoną na twojej dłoni. Uzupełnij
zdanie:
Pod wpływem (wysokiej?, niskiej?) ……………………………..temperatury lód
zmienia swój stan skupienia ze stałego na( gazowy?, ciekły) ………………… .
Mówimy, że wtedy lód( co się z nim dzieje?) ………………………………….. .
Zad. 2. W jakiej temperaturze woda zamarza, a lód zaczyna się topić? Odpowiedzi
poszukaj w podręczniku na str. 35. Zaznacz właściwe:
-1 C, 0 C, +1 C
Zad. 3. Zaobserwuj co się dzieje z kawałkiem lodu pod wpływem uderzenia.
Uzupełnij zdanie:
Pod wpływem uderzenia lód ………………………………… na mniejsze kawałki.
Świadczy to o tym, że lód jest (jaki?) …………………………….. .
Spójrz na zdjęcie w czasopiśmie „National Geographic” na str. 614-615.
Opowiedz co widzisz.
Zad. 4. Włóż kawałki lodu do naczynia z wodą. Co obserwujesz? Uzupełnij zdanie:
Lód …………………………po powierzchni wody. Świadczy to o tym, że jest
( cięższy?, lżejszy)……………………………………od wody w stanie ciekłym.
Zastanów się, w jakiej sytuacji widzisz w przyrodzie takie zjawisko?
Zad. 5. Zaobserwuj jaka część kostki lodu znajduje się pod wodą, a jaka nad jej powierchnią. Na podstawie obserwacji wyjaśnij dlaczego góry lodowe są niebezpieczne dla statków.
Zad. 6. W jakiej formie występuje w przyrodzie woda w stałym stanie skupienia?
Podkreśl właściwe:
Śnieg, grad, morze, rosa, sopel lodu, kra, chmura, szron, deszcz,
gołoledź, góra lodowa, lodowiec
gr. III PARA WODNA
Zad. 1. Przeczytaj w podręczniku na str. 32-33 tekst dotyczący pary wodnej. Odpowiedz na
pytania:
Gdzie znajduje się para wodna?
W jakim stanie skupienia znajduje się woda w postaci pary wodnej?
Czy parę wodną można zobaczyć?
Zad. 2. Na podstawie tekstu w podręczniku na str. 33 odpowiedz na pytanie:
Jak nazywa się proces zmiany gazowego stanu skupienia na ciekły?
Uzupełnij tekst wstawiając w puste miejsca następujące słowa: para wodna, chłodne, skraplanie, mroźne, oziębienie.
W …..…………………….. i ………………………….dni z naszych ust i nosów unoszą się
śmieszne „obłoczki”. Jest to …………………… …………………. , która uległa
………….……………….na skutek ……………………………… . Dzięki temu możemy ją
zauważyć.
Zad. 3. Jaki kształt ma para wodna skoro jest gazem? Uzupełnij zdanie:
Para wodna(ma, nie ma?) ………………………………własnego kształtu i przybiera
kształt (czego?),……………………………….. w którym się znajduje wypełniając je
(całkowicie?, częściowo?)……………………………….
Zad. 4 Chuchnij na lusterko. Co obserwujesz? Uzupełnij zdania:
Po chuchnięciu na lusterko pojawiły się na nim ……………………….. wody, ponieważ
w powietrzu wydychanym znajduje się………………. ……………….. .Na chłodnym
lusterku uległa ona(zamarznięciu?, skropleniu?) ……………………………………..
uczniowie prezentują wnioski z poszczególnych zadań. Nauczyciel koryguje i dopowiada istotne fakty.
C. Faza realizacyjna
uczniowie w parach układają rozsypankę w taki sposób, by właściwości i rolę wody w przyrodzie dopasować do odpowiedniego stanu skupienia wody. Otrzyma się wówczas schemat:
STAN SKUPIENIA WODY:
STAŁY- lód
Jest w niewielkim stopniu wykorzystywana przez istoty żywe
Jest krucha
Ma określony kształt
Tworzy warstwę chroniącą przed mrozem zimujące w glebie organizmy
Wiosną tworzy krę na rzekach i jeziorach
CIEKŁY
Jest najczęściej wykorzystywana przez istoty żywe
Przyjmuje kształt naczynia (zbiornika), w którym się znajduje
Jest wchłaniana przez rośliny
Na jej powierzchni tworzy się błonka powierzchniowa
GAZOWY:
Jest niewidoczna
Chroni drogi oddechowe przed wysuszeniem
Wypełnia całe naczynie
Sprawdzenie poprawności ułożenia rozsypanki poprzez wspólne ułożenie jej na tablicy
C. Faza podsumowująca:
Głośne odczytanie schematu z tablicy
Poprawnie ułożoną rozsypankę uczniowie wklajają do zeszytu jako notatkę z lekcji.
Zadanie pracy domowej dla chętnych:
Wypełnij słoik wodą, włóż go do woreczka, a następnie do zamrażalnika. Po kilku godzinach zaobserwuj co się stało. Wyniki obserwacji oraz wnioski zanotuj w zeszycie.
Opracowanie: Małgorzata Kalinowska